Ο στόμαχος είναι ένας σάκος σε σχήμα J ο οποίος βρίσκεται ακριβώς κάτω από το διάφραγμα στο άνω αριστερό τεταρτημόριο της περιτοναϊκής κοιλότητας και παρεμβάλλεται ανάμεσα στον οισοφάγο και το πρώτο τμήμα του λεπτού εντέρου (το δωδεκαδάκτυλο). Οι βασικές λειτουργίες του στομάχου είναι η παροδική αποθήκευση της τροφής, η ανάμιξή της με το γαστρικό υγρό και η έναρξη της χημικής πέψης κυρίως των πρωτεϊνών.

Ανατομία

Ανατομικά ο στόμαχος διαιρείται σε τέσσερα τμήματα ή μοίρες: την καρδία, το θόλο, το σώμα και το πυλωρικό άντρο. Η καρδία είναι μία μικρή περιοχή ακριβώς κάτω από την οισοφαγο-γαστρική συμβολή η οποία υποδέχεται πρώτη την προσλαμβανόμενη τροφή από τον οισοφάγο. Ο θόλος είναι το τμήμα του στομάχου που βρίσκεται πάνω από την καρδιο-οισοφαγική συμβολή και χρησιμεύει ως αποθηκευτικός χώρος. Το σώμα είναι το μεγαλύτερο τμήμα του στομάχου και εκτείνεται από το κάτω όριο του θόλου μέχρι το άνω όριο του πυλωρικού άντρου. Το πυλωρικό άντρο καλύπτει τα τελευταία 5-6 cm του στομάχου και εκτείνεται μέχρι τη συμβολή με το δωδεκαδάκτυλο. Ο πυλωρικός σφιγκτήρας ή πυλωρός είναι ένας παχυσμένος δακτύλιος από κυκλοτερείς μυϊκές ίνες που βρίσκεται στη συμβολή του στομάχου με το δωδεκαδάκτυλο. Ο πυλωρός είναι συνήθως σε σύσπαση κρατώντας κλειστή τη γαστρική έξοδο, αλλά χαλαρώνει για να επιτρέψει τη διάβαση του γαστρικού περιεχομένου προς το λεπτό έντερο.

Η δομή του στομάχου εμφανίζει κάποιες ιδιαιτερότητες που διευκολύνουν τις λειτουργίες του. Σε αντιδιαστολή με τον υπόλοιπο πεπτικό σωλήνα, ο μυϊκός χιτώνας του στομάχου περιέχει και μία τρίτη στιβάδα από λοξές μυϊκές ίνες, η οποία επιτρέπει στο στομάχι να αναμιγνύει καλύτερα τις τροφές με τις γαστρικές εκκρίσεις. Ο βλεννογόνος επίσης είναι αρκετά παχύς σε σύγκριση με άλλα τμήματα του πεπτικού σωλήνα. Επιπλέον, όταν το στομάχι είναι άδειο, ο βλεννογόνος και ο υποβλεννογόνιος χιτώνας οργανώνονται σε πολυάριθμες πτυχώσεις που καλούνται γαστρικές πτυχές. Οι πτυχές αυτές επιτρέπουν στην εσωτερική επένδυση του τοιχώματος του στομάχου να διατείνεται όταν αυτός γεμίζει με τροφές. Ο βλεννογόνος τέλος φέρει στην επιφάνειά του πολυάριθμα στόμια που οδηγούν σε βαθιές καταδύσεις, οι οποίες ονομάζονται γαστρικά βοθρία. Τα γαστρικά βοθρία δέχονται τις εκκρίσεις των γαστρικών αδένων οι οποίοι εκτείνονται βαθιά μέσα στο βλεννογόνο.

Οι γαστρικές εκκρίσεις σε νηστικό άτομο κυμαίνονται από 500 έως 1500 ml ημερησίως. Μετά από κάθε γεύμα εκκρίνεται περίπου 1500 ml γαστρικού υγρού το οποίο περιέχει κυρίως υδροχλωρικό οξύ, βλέννα, ηλεκτρολύτες, πεψινογόνο, γαστρίνη και ορισμένες άλλες ουσίες. Τα βλεννώδη κύτταρα, τα οποία εντοπίζονται κοντά στα στόμια των γαστρικών βοθρίων, εκκρίνουν βλέννα που επενδύει και προστατεύει τον βλεννογόνο του στομάχου από τη δράση των πεπτικών ενζύμων. Τα κύρια κύτταρα, τα οποία εντοπίζονται στα βαθύτερα στρώματα των γαστρικών αδένων, εκκρίνουν πεψινογόνο το οποίο αποτελεί ανενεργή μορφή της πεψίνης, γαστρική λιπάση και ρενίνη. Τα τοιχωματικά κύτταρα, τα οποία εντοπίζονται στο μεσαίο τμήμα των γαστρικών αδένων, εκκρίνουν υδροχλωρικό οξύ και ενδογενή παράγοντα. Καθώς οι τροφές αναμιγνύονται με τα γαστρικά υγρά και ξεκινάει η χημική πέψη, παράγεται ένα όξινο, παχύρρευστο υγρό σαν χυλός το οποίο καλείται γαστρικός χυμός. Μικρές ποσότητες του γαστρικού χυμού απελευθερώνονται κατά διαστήματα προς το δωδεκαδάκτυλο με χαλάρωση του πυλωρικού σφιγκτήρα.

Ο ρυθμός έκκρισης του γαστρικού υγρού ελέγχεται τόσο από νευρικούς όσο και ορμονικούς μηχανισμούς. Το γαστρικό υγρό παράγεται συνεχώς, αλλά η έκκρισή του αυξάνεται σημαντικά κατά την πρόσληψη του φαγητού. Η θέα, η οσμή ή και η απλή σκέψη του φαγητού, όπως επίσης και η παρουσία φαγητού μέσα στο στόμα, ή μέσα στο στομάχι, διεγείρουν τα παρασυμπαθητικά νεύρα με αποτέλεσμα να αυξάνεται η έκκριση γαστρικού υγρού. Τα παρασυμπαθητικά νεύρα σε συνδυασμό με την παρουσία τροφής στο στομάχι, διεγείρουν επίσης εξειδικευμένα κύτταρα στο γαστρικό βλεννογόνο για να εκκρίνουν μία ορμόνη που ονομάζεται γαστρίνη. Η γαστρίνη απορροφάται στη συνέχεια στο αίμα και μεταφέρεται στους γαστρικούς αδένες αυξάνοντας έτσι την έκκριση γαστρικού υγρού.
Καθώς το περιεχόμενο του στομάχου προωθείται σταδιακά προς το λεπτό έντερο, μειώνεται ο τόνος του παρασυμπαθητικού και αυξάνεται ο τόνος του συμπαθητικού στο στομάχι με αποτέλεσμα να μειώνεται η έκκριση του γαστρικού υγρού. Όταν ο γαστρικός χυμός περάσει από το στομάχι στο λεπτό έντερο, διεγείρεται η απελευθέρωση δύο ορμονών από τον εντερικό βλεννογόνο, της χολοκυστοκινίνης και της σεκρετίνης, οι οποίες μειώνουν την τόσο την κινητικότητα του στομάχου όσο και την έκκριση γαστρικού υγρού.

Το φαγητό που εισέρχεται στο στομάχι αναμιγνύεται επισταμένα με το γαστρικό υγρό με τη βοήθεια ειδικών μη προωθητικών συσπάσεων του τοιχώματος του στομάχου. Το γαστρικό υγρό είναι πολύ όξινο (pH ≃ 2) λόγω της υψηλής περιεκτικότητάς του σε υδροχλωρικό οξύ. Η πεψίνη είναι το πιο σημαντικό από τα πεπτικά ένζυμα στο γαστρικό υγρό και εκκρίνεται σε ανενεργή μορφή που καλείται πεψινογόνο για να αποφεύγεται η πέψη των κυττάρων που την εκκρίνουν. Μετά την απελευθέρωσή του στον αυλό του στομάχου, το πεψινογόνο μετατρέπεται σε πεψίνη λόγω της οξύτητας του γαστρικού υγρού. Η ενεργοποιημένη πεψίνη δρα πάνω στα σύμπλοκα μόρια των πρωτεινών τα οποία διασπά σε βραχύτερες αλυσίδες αμινοξέων που καλούνται πεπτίδια. Παρά ταύτα, τα πεπτίδια εξακολουθούν να είναι πολύ μεγάλα για να απορροφηθούν και απαιτείται περαιτέρω διάσπασή τους στον αυλό του λεπτού εντέρου. Η γαστρική λιπάση δρα πάνω στα τριγλυκερίδια τα οποία διασπά σε λιπαρά οξέα και μονογλυκερίδια. Τέλος, το γαστρικό υγρό περιέχει μία ουσία που λέγεται ενδογενής παράγοντας, η οποία είναι απαραίτητη για την απορρόφηση της βιταμίνης B12 από το λεπτό έντερο.
Με εξαίρεση λίγων ουσιών όπως είναι το νερό, κάποια άλατα, μερικά φάρμακα και το αλκοόλ, ελάχιστη απορρόφηση λαμβάνει χώρα στο βλεννογόνο του στομάχου. Όταν ο γαστρικός χυμός εισέρχεται στο δωδεκαδάκτυλο, αναμιγνύεται με το παγκρεατικό υγρό και με χολή η οποία παράγεται στο ήπαρ. Οι εκκρίσεις των δύο αυτών επικουρικών οργάνων του πεπτικού συστήματος παίζουν πολύ σημαντικό ρόλο στη διαδικασία της πέψης η οποία λαμβάνει χώρα εντός του αυλού του λεπτού εντέρου.

Όπως όλοι οι καρκίνοι, έτσι και ο καρκίνος του στομάχου δημιουργείται από κύτταρα, δηλαδή από τα πολύ μικρά δομικά στοιχεία που συνθέτουν τους ιστούς και τα όργανα του ανθρωπίνου σώματος. Υπό κανονικές συνθήκες τα κύτταρα αναπτύσσονται και διαιρούνται για να σχηματίσουν νέα κύτταρα ανάλογα με τις ανάγκες του σώματος. Όταν δηλαδή τα φυσιολογικά κύτταρα γεράσουν ή υποστούν φθορά, πεθαίνουν και νέα κύτταρα παίρνουν τη θέση τους. Μερικές φορές, αυτή η διαδικασία απορρυθμίζεται και νέα κύτταρα παράγονται και όταν ακόμη το σώμα δεν τα χρειάζεται, ενώ τα παλαιά ή κατεστραμμένα κύτταρα δεν πεθαίνουν, όπως θα έπρεπε. Σε αυτές τις περιπτώσεις η συσσώρευση των επιπλέον κυττάρων σχηματίζει μια μάζα ιστού που ονομάζεται νεόπλασμα ή όγκος. Τα αδενοκαρκινώματα, που είναι μακράν οι συνηθέστεροι κακοήθεις όγκοι του στομάχου (90% περίπου), προέρχονται από τα αδενικά κύτταρα της πλέον εσωτερικής στιβάδας του τοιχώματος του στομάχου που ονομάζεται βλεννογόνος. Άλλοι σπανιότεροι κακοήθεις όγκοι του στομάχου είναι τα γαστρικά λεμφώματα, οι στρωματικοί όγκοι του γαστρεντερικού (GIST) και οι νευροενδοκρινικοί όγκοι (καρκινοειδή).
Ο καρκίνος του στομάχου είναι ο πέμπτος συχνότερος καρκίνος και η τέταρτη συχνότερη αιτία θανάτου από καρκίνο παγκοσμίως. Το 2020 σε ολόκληρο τον κόσμο καταγράφηκαν περίπου 1,1 εκατομμύρια νέα περιστατικά γαστρικού καρκίνου και περίπου 800.000 νέοι θάνατοι, ενώ πάνω από το 75% αυτών των περιστατικών καταγράφηκαν στην Ασία. Συνεπώς, η συχνότητα του καρκίνου του στομάχου εμφανίζει σημαντική γεωγραφική διακύμανση και είναι πολύ πιο συχνός στην Ανατολική Ασία, τη Νότια Αμερική και την Ανατολική Ευρώπη. Είναι επίσης περίπου δύο φορές πιο συχνός στους άνδρες από ότι στις γυναίκες και συνήθως διαγιγνώσκεται σε άτομα ηλικίας μεταξύ 60 και 80 ετών. Πρέπει να σημειωθεί πάντως ότι η συχνότητα του γαστρικού καρκίνου παρουσιάζει μία σταδιακή αλλά σταθερή μείωση τα τελευταία πενήντα χρόνια. Η μείωση αυτή αποδίδεται στη βελτίωση των διαιτητικών συνηθειών και των μεθόδων συντήρησης των τροφίμων και κυρίως στην καταπολέμηση του ελικοβακτηριδίου του πυλωρού. Παρά τις τεχνολογικές εξελίξεις των τελευταίων δεκαετιών όμως, ή πρόγνωση του καρκίνου του στομάχου παραμένει κακή με τη συνολική πενταετή επιβίωση της νόσου να μην ξεπερνάει το 20%.

Όπως συμβαίνει με τους περισσότερους καρκίνους, τα αίτια του καρκίνου του στομάχου δεν είναι γνωστά. Έχουν εντοπισθεί όμως αρκετοί παράγοντες κινδύνου. Πρέπει να σημειωθεί βεβαίως ότι, αν και οι παράγοντες κινδύνου αυξάνουν τον κίνδυνο ανάπτυξης ενός καρκίνου, δεν αποτελούν από μόνοι τους αιτία. Κατά συνέπεια, οι περισσότεροι άνθρωποι με έναν ή περισσότερους από αυτούς τους παράγοντες κινδύνου δεν θα εκδηλώσουν ποτέ καρκίνο ενώ κάποιοι άλλοι χωρίς κανέναν από αυτούς τους παράγοντες θα αναπτύξουν καρκίνο του στομάχου σε κάποια φάση της ζωής τους. Ο σημαντικότερος ίσως αλλά και ταυτόχρονα δυνητικά θεραπεύσιμος παράγοντας κινδύνου είναι η λοίμωξη από το ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού ή H. pylori. Πρόκειται για ένα βακτήριο που εδράζεται στο στομάχι και μπορεί να προκαλέσει χρόνια φλεγμονή ή και εξέλκωση του βλεννογόνου. Εάν μείνουν χωρίς θεραπεία, το 1% περίπου των ασθενών με H. pylori λοίμωξη θα αναπτύξουν καρκίνο του στομάχου μετά από πολλές δεκαετίες. Η μετάδοση του ελικοβακτηριδίου του πυλωρού γίνεται με μολυσμένο νερό και τρόφιμα και είναι στενά συνδεδεμένη με τις κακές κοινωνικοοικονομικές συνθήκες, ενώ η θεραπεία του επιτυγχάνεται με ειδική αντιβιοτική αγωγή. Παράγοντα κινδύνου για γαστρικό καρκίνο αποτελούν επίσης η διατροφή που είναι πλούσια σε αλάτι και συντηρημένα κρέατα και φτωχή σε φρούτα και λαχανικά, το κάπνισμα, η παχυσαρκία, η κατάχρηση αλκοόλ, το οικογενειακό ιστορικό γαστρικού καρκίνου σε συγγενείς πρώτου βαθμού, κάποιες κληρονομικές μεταλλάξεις σε γονίδια, η ομάδα αίματος Α, το ανδρικό φύλο και κάποιες ιατρικές καταστάσεις όπως είναι η προηγούμενη χειρουργική επέμβαση στο στομάχι για καλοήθη νόσο, η κακοήθης αναιμία και οι αδενωματώδεις γαστρικοί πολύποδες.

Σε σχετικά πρώιμα στάδια, ο καρκίνος του στομάχου είτε δεν προκαλεί καθόλου συμπτώματα ή τα συμπτώματα που προκαλεί είναι ασαφή και προσομοιάζουν σε άλλες καλοήθεις παθήσεις του ανώτερου πεπτικού συστήματος. Συμπτώματα πάντως που εγείρουν την υποψία καρκίνου του στομάχου περιλαμβάνουν τα εξής: αίσθημα πληρότητας ακόμα και μετά από μικρά γεύματα, κοιλιακό άλγος ή δυσφορία, νεοεμφανιζόμενη δυσπεψία, ναυτία και έμετος ειδικά όταν υπάρχει πρόσμιξη αίματος, ανορεξία και ανεξήγητη απώλεια βάρους. Χρόνια απώλεια αίματος από έναν όγκο στο στομάχι μπορεί επίσης να προκαλέσει αναιμία και εύκολη κόπωση.
Η διάγνωση του καρκίνου του στομάχου βασίζεται στη λήψη ενός προσεκτικού ιστορικού, την κλινική εξέταση του ασθενούς και τη διενέργεια ειδικών εξετάσεων. Το ιστορικό περιλαμβάνει εκτός από την καταγραφή των συμπτωμάτων του ασθενούς, το ατομικό του αναμνηστικό και ένα αναλυτικό οικογενειακό ιστορικό. Η κλινική εξέταση πρέπει οπωσδήποτε να περιλαμβάνει λεπτομερή εξέταση της κοιλιάς αλλά και την αναζήτηση τυχόν λεμφαδένων στο λαιμό και τις μασχάλες.

Η ενδοσκόπηση του ανώτερου πεπτικού (γαστροσκόπηση) αποτελεί την εξέταση εκλογής για τη διερεύνηση συμπτωμάτων δηλωτικών καρκίνου του στομάχου. Κατά την ενδοσκόπηση, ένας ειδικά εκπαιδευμένος γιατρός (ο ενδοσκόπος) προωθεί διαμέσου του φάρυγγα στο στομάχι του ασθενούς ένα λεπτό, εύκαμπτο σωλήνα που ονομάζεται ενδοσκόπιο και φέρει στο ένα άκρο του ενσωματομένη μία κάμερα ενώ το άλλο άκρο του είναι συνδεδεμένο με μία ισχυρή φωτεινή πηγή. Με αυτό τον τρόπο ο ενδοσκόπος μπορεί να εξετάσει οπτικά την εσωτερική επιφάνεια του οισοφάγου, του στομάχου και του πρώτου τμήματος του λεπτού εντέρου (δηλαδή του δωδεκαδακτύλου). Εάν κατά την ενδοσκόπηση βρεθούν ύποπτες περιοχές, συλλέγονται μικρά κομματάκια ιστού (βιοψίες) από τη βλάβη τα οποία αποστέλλονται στο εργαστήριο για να εξετασθούν κάτω από το μικροσκόπιο (ιστοπαθολογική εξέταση). Η λήψη βιοψίας είναι ο μοναδικός τρόπος για να διαπιστωθεί με βεβαιότητα εάν υπάρχουν καρκινικά κύτταρα ή όχι. Η ιστοπαθολογική εξέταση δίνει επίσης επιπλέον πληροφορίες σχετικά με τον ιστολογικό τύπο του καρκίνου και το βαθμό διαφοροποίησης των καρκινικών κυττάρων. Στο υλικό της βιοψίας μπορεί επίσης να πραγματοποιηθεί ο λεγόμενος μοριακός έλεγχος και να αναζητηθούν συγκεκριμένοι βιοδείκτες όπως ο υποδοχέας του ανθρώπινου επιδερμικού αυξητικού παράγοντα 2 (HER2) ή ο συνδέτης του προγραμματισμένου θανάτου 1 (PD-L1) καθώς και μεταλλάξεις σε συγκεκριμένα γονίδια. Αυτές οι επιπλέον πληροφορίες συμβάλουν στον ακριβέστερο καθορισμό της βιολογικής συμπεριφοράς του όγκου και βοηθούν τους ογκολόγους να αποφασίσουν ποιο είδος φαρμακευτικής αγωγής θα ήταν καλύτερο για τον ασθενή κατά περίπτωση.

Μετά την επιβεβαίωση της διάγνωσης ακολουθεί η λεγόμενη κλινική σταδιοποίηση της νόσου κατά την οποία διενεργούνται ειδικές εξετάσεις για να διαπιστωθεί εάν ο όγκος έχει επεκταθεί πέρα από το τοίχωμα του στομάχου σε γειτονικά όργανα ή λεμφαδένες ή μέσω της κυκλοφορίας σε απομακρυσμένα όργανα όπως το ήπαρ ή οι πνεύμονες (οι λεγόμενες μεταστάσεις). Οι εξετάσεις αυτές περιλαμβάνουν πάντοτε αξονική τομογραφία θώρακος και κοιλίας και επί ενδείξεων μαγνητική τομογραφία (MRI) άνω κοιλίας, ενδοσκοπικό υπερηχογράφημα (EUS), λαπαροσκόπηση και PET scan. Το MRI χρησιμεύει κυρίως για τη λεπτομερέστερη μελέτη τυχόν ευρημάτων στο συκώτι, ενώ το EUS είναι μία εξέταση που συνδυάζει την ενδοσκόπηση με τη λήψη υπερηχογραφήματος και είναι ιδιαίτερα καλό για τον προσδιορισμό του βάθους διείσδυσης του καρκίνου στο τοίχωμα του στομάχου.

Για τη σταδιοποίηση του καρκίνου του στομάχου (αλλά και όλων των άλλων καρκίνων) χρησιμοποιείται παγκοσμίως το σύστημα ταξινόμησης κατά ΤΝΜ της Διεθνούς Ένωσης κατά του Καρκίνου (Union for International Cancer Control – UICC). Σύμφωνα με αυτό το σύστημα, η έκταση του καρκίνου περιγράφεται με βάση μία ακολουθία γραμμάτων και αριθμών. Το γράμμα Τ περιγράφει πόσο βαθιά έχει επεκταθεί ο όγκος στο τοίχωμα του στομάχου (T = Tumour), το γράμμα Ν υποδεικνύει εάν ο όγκος έχει εξαπλωθεί σε παρακείμενους λεμφαδένες (N = Nodes) και το γράμμα Μ δείχνει εάν ο όγκος έχει δώσει μεταστάσεις σε απομακρυσμένα όργανα (M = Metastasis). Συνδυάζοντας τα παραπάνω γράμματα και τους αντίστοιχους αριθμούς και με τη βοήθεια ειδικών πινάκων προσδιορίζονται για τον καρκίνο του στομάχου πέντε στάδια τα οποία περιγράφονται με λατινικούς αριθμούς από το 0 έως το IV. Η ακριβής σταδιοποίηση του όγκου είναι απαραίτητη τόσο για να ληφθούν οι σωστές θεραπευτικές αποφάσεις όσο και για να εκτιμηθεί ακριβέστερα η πρόγνωση της νόσου. Σε γενικές γραμμές, όσο μικρότερο είναι το στάδιο τόσο καλύτερη είναι η πρόγνωση. Εάν γίνει χειρουργείο, η σταδιοποίηση επαναλαμβάνεται και μετά την επέμβαση γιατί το στάδιο της νόσου μπορεί να τροποποιηθεί με βάση την ιστολογική εξέταση του αφαιρεθέντος όγκου και των συνοδών λεμφαδένων.

Ο σχεδιασμός της θεραπείας του καρκίνου του στομάχου πρέπει να γίνεται από διεπιστημονική ομάδα ιατρών και στα πλαίσια του λεγόμενου ογκολογικού συμβουλίου. Στα ογκολογικά συμβούλια για τον καρκίνο του στομάχου κατά κανόνα συμμετέχουν χειρουργοί, ογκολόγοι, ακτινοθεραπευτές, γαστρεντερολόγοι, ακτινολόγοι, εξειδικευμένοι νοσηλευτές και διαιτολόγοι. Οι θεραπευτικές αποφάσεις του συμβουλίου βασίζονται στην εκτίμηση της γενικής κατάστασης του ασθενούς και στην κλινική σταδιοποίηση της νόσου. Σε πρώτη φάση, εκτιμάται εάν ο όγκος είναι εξαιρέσιμος (χειρουργήσιμος), δηλαδή εάν ολόκληρος ο όγκος μπορεί να αφαιρεθεί χειρουργικά ή όχι. Σε γενικές γραμμές, οι πρωιμότεροι όγκοι είναι πιο πιθανό να είναι εξαιρέσιμοι, ενώ κατά κανόνα οι μεταστατικοί όγκοι θεωρούνται μη χειρουργήσιμοι. Πρέπει να σημειωθεί ότι το χειρουργείο παραμένει η μοναδική μορφή θεραπείας που στοχεύει στην ίαση του καρκίνου. Εάν αυτό δεν είναι εφικτό, οι υπόλοιπες θεραπείες δίνονται με σκοπό την ανακούφιση των συμπτωμάτων και ενδεχομένως την παράταση της επιβίωσης του ασθενούς. Σε κάθε περίπτωση, οι επιθυμίες και οι προτεραιότητες του ασθενούς πρέπει να λαμβάνονται υπόψιν στο σχεδιασμό του θεραπευτικού πλάνου και ο ίδιος ο ασθενής θα πρέπει να ενθαρρύνεται ώστε να συμμετέχει ενεργά στη λήψη των αποφάσεων.

Μετά από προσεκτική μελέτη των εξετάσεων σταδιοποίησης του ασθενούς, το ογκολογικό συμβούλιο θα κατατάξει τον όγκο σε μία από τις παρακάτω κατηγορίες:
1. Πρώιμος όγκος, δηλαδή πολύ μικρός όγκος που εντοπίζεται αποκλειστικά και μόνο στο βλεννογόνο του στομάχου. Μπορεί θεωρητικά να αντιμετωπισθεί με ενδοσκοπικές τεχνικές βλεννογόνιας εκτομής (EMR ή ESD) αλλά δυστυχώς οι όγκοι αυτοί είναι πολύ σπάνιοι στην Ελλάδα και γενικότερα στη Δύση γιατί σε αυτές τις χώρες δεν υπάρχουν προγράμματα προσυμπτωματικού ελέγχου για την έγκαιρη διάγνωση του καρκίνου του στομάχου.
2. Τοπικά περιορισμένος όγκος, δηλαδή όγκος που περιορίζεται εντός του τοιχώματος του στομάχου χωρίς να επεκτείνεται σε γειτονικά όργανα ή σε λεμφαδένες. Μπορεί να αντιμετωπισθεί μόνο με ριζικό χειρουργείο χωρίς να υπάρχει ανάγκη για επικουρικές θεραπείες.
3. Τοπικά εκτεταμένος όγκος, δηλαδή όγκος που έχει επεκταθεί σε γειτονικά όργανα ή κοντινούς λεμφαδένες χωρίς όμως να έχει δώσει απομακρυσμένες μεταστάσεις. Για την αντιμετώπισή του απαιτείται κατά κανόνα συνδυασμός θεραπειών που περιλαμβάνουν χειρουργείο, φαρμακευτική αγωγή και σπανιότερα ακτινοθεραπεία.
4. Μεταστατικός όγκος, δηλαδή όγκος που έχει δώσει μεταστάσεις σε απομακρυσμένα όργανα ανεξάρτητα από την επέκτασή του εντός του τοιχώματος του στομάχου ή στους λεμφαδένες. Οι όγκοι αυτοί θεωρούνται μη ιάσιμοι και συνήθως δεν χειρουργούνται παρά μόνο για την αντιμετώπιση συγκεκριμένων συμπτωμάτων που δεν μπορούν να ελεγχθούν με άλλες μεθόδους (πχ αιμορραγία ή απόφραξη).

Εάν το Ογκολογικό Συμβούλιο αποφασίσει ότι ο καρκίνος είναι χειρουργήσιμος και η γενική κατάσταση του ασθενούς το επιτρέπει, συστήνεται στον ασθενή να χειρουργηθεί. Ανάλογα με το μέγεθος και την εντόπιση του όγκου, κατά τη διάρκεια της εγχείρησης αφαιρείται ο όγκος μαζί με ένα τμήμα ή και ολόκληρο το στομάχι. Εάν ο καρκίνος περιορίζεται στο περιφερικό τμήμα του στομάχου, η διατήρηση μέρους του στομάχου είναι εφικτή και επιθυμητή (υφολική γαστρεκτομή). Εάν ο καρκίνος όμως εντοπίζεται στο μεσαίο ή στο κεντρικό τμήμα του στομάχου, τότε η αφαίρεση ολοκλήρου του οργάνου είναι επιβεβλημένη (ολική γαστρεκτομή). Η γεφύρωση του χάσματος που προκύπτει μετά τη γαστρεκτομή και η αποκατάσταση της συνέχειας της πεπτικής οδού επιτυγχάνεται με την παρεμβολή έλικας νήστιδας μεταξύ του κολοβώματος του στομάχου και του λεπτού εντέρου στην περίπτωση της υφολικής γαστρεκτομής και μεταξύ οισοφάγου και λεπτού εντέρου στην περίπτωση της ολικής γαστρεκτομής (αποκατάσταση κατά Roux-en-Y). Σε κάθε περίπτωση, έχει βρεθεί ότι για τη βελτιστοποίηση του ογκολογικού αποτελέσματος και επομένως της έκβασης του ασθενούς, είναι σημαντικό να αφαιρεθεί ολόκληρος ο όγκος σε υγιή όρια (η επονομαζόμενη R0 εκτομή) μαζί με επαρκή αριθμό των λεμφαδένων που βρίσκονται γύρω από το στομάχι (τουλάχιστον δεκαπέντε). Σε κάποιες περιπτώσεις μεγαλύτερων όγκων, για να επιτευχθεί η πλήρης εξαίρεση μπορεί να απαιτηθεί συναφαίρεση και γειτονικών οργάνων όπως είναι το πάγκρεας ή ο σπλήνας, γεγονός που αυξάνει τη βαρύτητα του χειρουργείου έτι περαιτέρω. Το χειρουργείο της γαστρεκτομής γίνεται συνήθως ανοιχτά και σε επιλεγμένες περιπτώσεις λαπαροσκοπικά, με την προϋπόθεση βέβαια ότι δεν τίθεται σε κίνδυνο η ογκολογική επάρκεια της επέμβασης.

Μεγάλες πολυκεντρικές μελέτες έχουν δείξει ότι η έκβαση των ασθενών με τοπικά προχωρημένους αλλά χειρουργήσιμους όγκους βελτιώνεται σημαντικά όταν το χειρουργείο συνδυάζεται με κάποια μορφή φαρμακευτικής αγωγής. Η αγωγή αυτή μπορεί να περιλαμβάνει χημειοθεραπεία (δηλαδή φάρμακα που καταστρέφουν απευθείας τα καρκινικά κύτταρα), στοχεύουσες θεραπείες (δηλαδή φάρμακα όπως μονοκλωνικά αντισώματα που αναστέλλουν συγκεκριμένες βιολογικές διαδικασίες που προωθούν την αύξηση των καρκινικών κυττάρων), ανοσοθεραπεία (δηλαδή φάρμακα που αναστέλλουν τους μηχανισμούς που αναχαιτίζουν την αντίδραση του ανοσοποιητικού συστήματος κατά του καρκίνου και με αυτόν τον τρόπο επανενεργοποιούν το ανοσοποιητικό σύστημα ώστε να εντοπίσει και να καταπολεμήσει τον καρκίνο) ή και συνδυασμούς των παραπάνω θεραπειών. Σε πολλές περιπτώσεις μάλιστα τα αποτελέσματα είναι ακόμα καλύτερα όταν η φαρμακευτική αγωγή χορηγείται τόσο πριν όσο και μετά από το χειρουργείο (περιεγχειρητική χημειοθεραπεία). Σπανιότερα η φαρμακευτική αγωγή για τον καρκίνο του στομάχου μπορεί να συνδυαστεί και με ακτινοθεραπεία.

Συμπερασματικά, η σύγχρονη αντιμετώπιση του καρκίνου του στομάχου είναι σύνθετη και απαιτεί χειρουργό με εξειδίκευση στη χειρουργική του ανώτερου πεπτικού και ογκολογική ομάδα με γνώση και εμπειρία στην εφαρμογή των σύγχρονων χημειοθεραπευτικών πρωτοκόλλων με γνώμονα πάντοτε τις διεθνείς και τις εθνικές κατευθυντήριες οδηγίες στη συγγραφή και δημοσίευση των οποίων ο κ. Φουντουλάκης συμμετείχε ενεργά. Επιπροσθέτως, οι χειρουργικές επεμβάσεις κατά του γαστρικού καρκίνου πρέπει να γίνονται αποκλειστικά σε κέντρα που διαθέτουν τον απαραίτητο τεχνολογικό εξοπλισμό, καλά οργανωμένη Μονάδα Εντατικής Θεραπείας (ΜΕΘ) αλλά και εξειδικευμένο ιατρικό και παραϊατρικό προσωπικό έτσι ώστε να διασφαλίζεται η ομαλή μετεγχειρητική πορεία και ανάρρωση των ασθενών με καρκίνο του στομάχου.